Mỗi vùng miền đều có những nét đặc trưng mang đậm bản sắc văn hóa. Ở Bắc Ninh cũng không phải là ngoại lệ. Nhắc tới nơi đây, chắc hẳn ai cũng say đắm con tim với những làn điệu dân ca Quan họ Bắc Ninh dạt dào tình cảm. Để hiểu thêm về nét đặc sắc của loại hình nghệ thuật này, BacNinhtoplist mời bạn đón đọc bài viết sau. Chúng tôi tổng hợp một số bài hát đi vào lòng người qua bao thế hệ.
Nét đặc sắc của Quan họ Bắc Ninh
Quan họ Bắc Ninh là một hình thức dân ca giao duyên đặc trưng của vùng Kinh Bắc, nay thuộc tỉnh Bắc Ninh. Đây là loại hình nghệ thuật truyền miệng, gắn liền với sinh hoạt cộng đồng trong các lễ hội làng truyền thống. Điểm độc đáo nhất của Quan họ nằm ở hình thức hát đối đáp giữa “liền anh” và “liền chị”. Người hát sau không chỉ cần nhớ đúng làn điệu, mà còn phải hát sao cho lời ý tương ứng. Thậm chí tinh tế hơn người hát trước. Lối hát luyến láy, ngân vang, mềm mại tạo cảm giác như lời ru. Êm ái nhưng không rời rạc. Người hát không đơn thuần ca hát mà thể hiện cả tâm hồn, trí tuệ và sự duyên dáng.
Điểm đặc biệt nằm ở không gian diễn xướng gắn với đình làng, bến nước, gốc đa. Đây đều là những hình ảnh kết tinh văn hóa làng quê. Trang phục truyền thống góp phần tôn lên vẻ duyên dáng của người hát. Cách hát Quan họ không gào to, không biểu diễn phô trương. Người hát phải tinh tế, hiểu người, hiểu lời. Quan họ không phải âm nhạc để nghe một lần, mà để cảm, để nhớ, để thấm dần qua năm tháng.
Một số bài hát Quan họ Bắc Ninh giàu cảm xúc
Qua nhiều năm, kho tàng bài hát dân ca Quan họ Bắc Ninh ngày càng được bồi đắp. Chúng được thể hiện qua nhiều chủ đề khác nhau. Có thể kể đến như:
Tình yêu đôi lứa
Quan họ Bắc Ninh có rất nhiều bài hát nói về tình cảm nam nữ. Tình yêu trong Quan họ vừa thiết tha, vừa e ấp. Không ồn ào, không trực diện, mà tình cảm thấm qua từng câu hát. Một số bài như:
- Bài hát: Lý Giao Duyên
“ Trăm khúc ơ sông ơ đổ dồn về một ơ bến i
Anh chẳng yêu nàng anh chẳng yêu nàng
Anh đến mà chi ơ đây hỡi nàng nàng ơi
Hỡi nàng nàng à ơi anh chẳng yêu nàng
Anh đến mà chi đây.
Đấy với đây không dây mà buộc
Em với anh chàng em với anh chàng
Không chuốc mà sao anh say
Hỡi chàng à chàng ơi hỡi chàng à chàng ơi
Em với anh anh chàng không chuốc mà sao say.
Gặp nhau ơ đây í i mời người mà xơi ơ nước i
Xơi nước xơi trầu xơi nước ơ xơi trầu
Sau kết mà nhân ơ duyên hỡi nàng nàng ơi….”
- Bài hát Người ở đừng về
“Người ơi! Người ở đừng về
Người ơi! Người ở đừng về
Người về tôi vẫn (có mấy) khóc thầm
Đôi bên (là bên) sông như vạt áo, mà này cũng có ướt
đầm, ướt đầm như mưa
Người ơi! Người ở đừng về
Người về tôi vẫn (có mấy) trông theo
Trông nước tình chung (là như) nước chảy mà này cũng có
trông bèo, trông bèo (là) bèo trôi
Người ơi! Người ở đừng về
Người về tôi dặn (có mấy) tái hồi
Yêu em là em mong anh xin chớ
Mà này cũng có (a) đứng có đứng ngồi
Đứng ngồi với ai…”
Bài quan họ Bắc Ninh về tình bạn, tình làng nghĩa xóm
Nhiều bài hát thể hiện sự mến khách, chan hòa. Không chỉ là mời trầu, mà là mời tình, mời nghĩa. Người Quan họ dùng ca từ để thể hiện phép lịch sự, tôn trọng và quý mến nhau.
- Bài Hát: Mời Nước Mời Trầu
“ Khách đến í đến chơi hự nhà là chơi hự nhà
Đốt than ư dọn nhà quạt nước với pha trà
Nời người xơi là chén í à trà này
Quý vậy ơ quý vậy đôi người ơ.
Mỗi người là người xơi mỗi chén mấy
Cho em í ơ vui long là í em vuông tròn
Sông cạn í ơ song cạn í ơ đất liền
Đem í dậu mà í à mấy theo thuyền
Là đò sang là em í bao chùa.”
- Bài hát Khách Đến Chơi Nhà
“ Khách đến í đến chơi hự nhà là chơi hự ư nhà i ì.
Đốt than ớ ơ dậu mà quạt nước mấy pha trà
mời người xơi là chén có a trà này.
Quý vậy ơ quý vậy đôi người ơi.
Mỗi người là người xơi mỗi chén ấy
cho em í ơ vui lòng là em í i muốn cho
Sông cạn í ơ sông cạn í ơ đất liền.
Để em ớ ơ dậu mà đi lại ấy mấy kẻo phiền là đò giang là em í vào chùa.
Thấy chứ í ơ thấy chữ Linh À Nhang…”
Thiên nhiên và cuộc sống
Một số bài Quan họ cũng ca ngợi cảnh vật quê hương, đồng ruộng, sông nước. Những bài hát này thường nhẹ nhàng, gần gũi, gợi lại ký ức yên bình về làng quê xưa.
- Lý Cây Đa (Trèo Lên Quán Dốc)
“ Trèo lên quan dốc ngồi gốc ối a cây đa
Rằng tôi lý ối a cây đa
Ai xui ôi à tính tang tình rằng
Cho cô mình gặp xem hội cái đêm trăng rằm
Rằng tôi lý ối a cây đa
Chẻ tre đan nón kìa nón ơi ba tầm
Rằng tôi lý ối tầm ba tầm
Ai đem ôi à tính tang tình rằng
Cho cô mình đội xem hội cái đêm trăng rằm
Rằng tôi lý ối a sáng trăng
Vải nâu may áo kìa áo ối a năm tà
Rằng tôi lý ối viền năm tà
Ai đem ôi à tính tang tình rằng.”
Cho anh chàng mặc xem hội cái đêm trăng rằm
Rằng tôi lý ối a sáng trăng
- Cây trúc xinh
“Cây í trúc xinh i tang tình là cây trúc mọc, cây trúc mọc bên bờ ao. Chị Hai xinh i tang tình la chị Hai đứng í, đứng ớ đứng nơi nào qua lới í như cũng xinh i, đứng ớ đứng nơi nào qua lới í như cũng xinh.
Cây í trúc xinh i tang tình là cây trúc mọc, cây i trúc mọc bên sân đình. Chị Ba xinh i tang tình la chị Ba đứng í, đứng ớ đứng một mình, qua lới í như cũng xinh, đứng ớ đứng một mình, qua lới í như cũng xinh.”
Giá trị văn hóa của Quan họ Bắc Ninh
Quan họ Bắc Ninh không chỉ là một hình thức âm nhạc dân gian mà còn là kho tàng văn hóa đậm đà bản sắc Việt. Mỗi bài Quan họ là một bài học về lễ nghĩa, về cách dùng lời để giữ gìn sự hài hòa. Tình yêu, tình bạn, tình quê được chuyển tải bằng chất giọng mềm mại, bằng ánh nhìn và cử chỉ đồng điệu.
Giá trị cộng đồng trong Quan họ rất rõ nét. Trong các lễ hội như hội Lim, Quan họ trở thành cầu nối tinh thần giữa các thế hệ, giữa người trong làng và du khách. Hát không để thi, mà để gắn kết. Trẻ học từ người lớn, người già dạy lại cho lớp sau. Quan họ nối tiếp không phải bằng sách vở, mà bằng ký ức và truyền khẩu. Với giá trị đặc biệt ấy, Ngày 30/9/2009, Quan họ được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Quan họ là cốt cách, là hồn người Kinh Bắc. Đồng thời đây cũng là biểu tượng của vẻ đẹp Việt Nam đúng nghĩa.
Trên đây là tổng hợp một số bài quan họ Bắc Ninh dạt dào cảm xúc được BacNinhtoplist tổng hợp. Là một người con của nước Việt Nam, chúng ta nên biết nhiều hơn về văn hóa nghệ thuật. Đồng thời tìm cách gìn giữ, bảo tồn và phát huy những giá trị tốt đẹp nhé.
Xem thêm:
Thành Cổ Bắc Ninh
